با توجه به شباهت هایی که بین واکنش های مختلف وجود دارد، می‌توان این واکنش ها را به صورت زیر دسته بندی کرد:
توجه داشته باشید که یک واکنش ممکن است به بیش از یکی از این دسته ها تعلق داشته باشد.
به خاطر اینکه دانش آموزان پایه هشتم فقط واکنش سوختن را می خوانند به توضیح آن می پردازم.
هنگامی که به یک شعله ی شمع نگاه می کنید یا به یک اجاق خوراک پزی، در حال نگاه کردن به یک تغییر شیمیایی هستید.
می دانید که اشتعال پذیری یک خاصیت شیمیایی است. در واقع ماده اشتغال پذیر طی یک تغییر شیمیایی که سوختن نامیده می شود، به مواد تازه ای تبدیل می شود. در این تغییر شیمیایی یک ماده اشتغال پذیر که ماده ی سوختنی گفته می شود، با اکسیژن موجود در هوا برای نمونه ، به هنگام سوختن شمع دو عنصر کربن و هیدروژن که عنصرهای سازنده ی شمع هستند با اکسیژن هوا ترکیب می شوند و آب و کربن دی اکسید تولید می کنند. همان طور که مشاهده می شود در این واکنش نور و گرما نیز آزاد می شود.
آهن در برابر هوا به آهستگی با اکسیژن واکنش نشان می دهد و دچار تغییر شیمیایی می شود. به این تغییر شیمیایی زنگ زدن می گویند. اگر چه این تغییر شیمیایی با تولید ماده ای به نام زنگ آهن یا اکسید آهن همراه است ولی مانند سوختن شمع نور و گرمای قابل توجهی آزاد نمی کند.
به طور کلی به واکنش یک ماده با اکسیژن اکسایش می گویند. واکنش های اکسایش عموماً گرماده اند. مقدار گرمای آزاد شده بر اثر اکسایش در موارد مختلف متفاوت است. در برخی از اکسایش ها که با تولید شعله همراه اند. انرژی قابل توجهی آزاد می شود. سوختن شمع چنین واکنشی است. شمع را از ماده ای به نام پارافین می سازند. پارافین از ترکیب شیمیایی دو عنصر کربن و هیدروژن بوجود می آید. در اثر سوختن پارافین،افزودن بر تولید کربن دی اکسید و بخار آب مقدار قابل توجهی انرژی نیز آزاد می شود.
انسان با سوزاندن برخی مواد سوختنی انرژی مورد نیاز زندگی خود را تأمین می کند.
به این دسته از مواد سوختنی که تنها برای تأمین انرژی سوزانده می شوند سوخت می گویند. نفت، بنزین ،گازوئیل ،زغال سنگ و گاز شهری از جمله مهمترین سوخت ها به شمار می روند.
آتش حاصل از سوختن همان نور و گرمایی است که ازواکنش ماده ی سوختنی با اکسیژن تولید می شود. البته برای ایجاد آتش تنها قرار گرفتن یک ماده سوختنی در مجاورت اکسیژن کافی نیست، بلکه شرط سومی نیز لازم است. گرما سومین شرط لازم برای ایجاد آتش سوزی است. شکل روبرو که به مثلث آتش معروف است رابطه ی میان این سه شرط را بخوبی نشان می دهد.
فکر کنید
گرماده یا گرماگیر بودن هر یک از تغییرهای فیزیکی و شیمیایی زیر را با آوردن دلیل مشخص کنید.
1 – تبخیر آب
2 – پختن غذا
3 – سوختن نفت
1 – گرماگیر : زیرا برای تبدیل آب به بخار گرمای زیادی لازم است.
2 – گرماگیر :برای اینکه غذا پخته شود به انرژی گرمایی نیاز دارد.
3 – گرماده : زیرا وقتی نفت شروع به سوختن می کند مقداری زیادی گرما تولید می شود.
شباهت بین سوختن شمع وزنگ زدن اهن چیست
کلاس پنجم